Het is zelden die ene laatste druppel die iemand uit een organisatie laat vertrekken. Nee, de echte reden zit dieper, veel dieper. In een emmer die al maanden of zelfs jaren langzaam vol druppelt met kleine frustraties, irritaties en teleurstellingen. Toch blijven we stug kijken naar dat ene incident. Naar die ene ruzie, die verkeerde e-mail of dat verhitte overleg. Maar door naar de druppel te kijken, zien we het waterpeil niet stijgen. En precies daar schuilt het gevaar.
De praktijk: we zagen het aankomen, maar keken weg
De medewerker die uiteindelijk vertrekt, was al lange tijd niet meer gelukkig op zijn werkplek. Eerst trok hij zich terug uit gesprekken, daarna werd hij steeds minder betrokken bij het team. Hij zei af en toe wel iets, gaf vage signalen dat het ‘niet lekker liep’, maar werd vervolgens niet uitgedaagd om écht duidelijk te maken wat er speelde.
Wat volgde waren oppervlakkige gesprekken met leidinggevenden die niet goed genoeg doorvroegen. Leiders die genoegen namen met antwoorden als: “Het gaat wel weer,” of “Ach, soms gaat het beter.” Ondertussen druppelde de emmer verder vol.
Tijdens het exitgesprek komt vervolgens alles eruit. Niet verrassend natuurlijk, want nu kan het veilig. Nu de gevolgen niet meer voor hemzelf zijn, kan de vertrekkende medewerker eindelijk vrijuit spreken. Maar dat is uiteraard te laat. De schade is dan al geleden: de medewerker is weg, het team is gedesillusioneerd, en het vertrouwen binnen de organisatie heeft opnieuw een knauw gekregen.
Collega’s zeggen achteraf vaak dat ze het allang zagen aankomen. “We wisten toch allemaal dat er iets speelde?” Maar waarom heeft dan niemand ingegrepen? Waarom laten we problemen die eenvoudig te adresseren zijn uitgroeien tot monsters die niet meer te beteugelen zijn?
Dat komt omdat er een cultuur van conflictvermijding en oppervlakkigheid heerst. We kiezen ervoor problemen te negeren, omdat we hopen dat ze vanzelf weer verdwijnen. Maar problemen verdwijnen niet vanzelf. Sterker nog, ze groeien. Kleine irritaties stapelen zich op totdat ze onherstelbare schade aanrichten.
De oplossing: stop met dweilen, draai de kraan dicht
Een emmer die overloopt los je niet op door alleen het water weg te dweilen. Het probleem los je op door te zorgen dat er niet steeds water bij komt. Het betekent dat leiders getraind moeten worden om patronen te herkennen en te benoemen, voordat die uit de hand lopen. Het gaat om oorzaakonderzoek, niet om symptoombestrijding.
Het begint met betere gesprekken. Stel niet alleen vragen over wat er misgaat, maar vraag medewerkers actief wat er moet veranderen om het beter te maken. Daarmee maak je ze medeverantwoordelijk voor de oplossing. Eigenaarschap is hierin onmisbaar. Het is niet alleen de taak van de leidinggevende om oplossingen aan te dragen. Medewerkers moeten net zo goed duidelijk communiceren en bereid zijn om samen aan oplossingen te werken.
Bij Gingermood zien we keer op keer dat organisaties die hierin investeren, een cultuur creëren waarin feedback geven en ontvangen niet meer eng is, maar normaal. Waarin veiligheid niet van bovenaf wordt opgelegd, maar groeit vanuit vertrouwen en verbinding tussen collega’s. Een cultuur waarin leidinggevenden snappen dat goed leiderschap betekent: écht luisteren, doorvragen en verantwoordelijkheid delen. Maar waarin medewerkers net zo goed beseffen dat hun eigen rol essentieel is.
Maak je organisatie bestand tegen overstromingen
De essentie is helder: niet de laatste druppel, maar het structurele probleem verdient aandacht. Het échte probleem is het systeem dat toestaat dat irritaties zich opstapelen. Het zijn leiders die te weinig doorvragen en medewerkers die zich te snel neerleggen bij ontevredenheid.
Als je opnieuw afscheid neemt van een medewerker, durf dan eens eerlijk te zijn. Is het werkelijk die ene fout geweest? Dat ene conflict? Of is het eigenlijk het gevolg van maanden of jaren niet écht luisteren, niet écht doorvragen en het vermijden van ongemakkelijke gesprekken?
De belangrijke vraag is dan niet wie de schuld heeft, maar wie nu de verantwoordelijkheid neemt om het systeem aan te passen. Wie durft patronen zichtbaar te maken en wie zorgt dat gesprekken voortaan eerder gevoerd worden? Wie draait daadwerkelijk die kraan dicht voordat de volgende emmer overloopt?
Want dat het opnieuw gebeurt als je niets verandert, staat vast. De kraan loopt namelijk altijd door, tenzij je ervoor kiest deze dicht te draaien. Durf het gesprek vandaag nog aan te gaan, voordat het water weer over de rand klotst. Blijf niet wachten op het volgende exitgesprek. Creëer vandaag een organisatie waar iedereen openheid durft te geven én ontvangen.
